Razvoj OMJ u periodu 1980

Zenit razvoja OMJ (1980 - 1987)

.....Ovaj period razvoja nije tako intezivan u odnosu na prethodni ako je merilo kolicina nove tehnike, ali ako je merilo kvalitet nove tehnike mozemo govoriti o zenitu opremanja OMJ. U post titovoj Jugoslaviji i pored komplikovanja unutrasnje ekonomske i politicke situacije JNA je jos uvek imala stabilan i relativno velik budzet, koji je omogucio konstatno opremanje novim sredstvima. Od velikog znacaja bio je uvoz tenkova T-72, odnosno osvajanje licencne proizvodnje tog vozila pod oznakom M-84. Domaci tenk bio je od velikog znacaja za buducnost roda, posebno ako se ima u vidu nepovoljna struktura na pocetku osamdesetih: 52% tenkova T-55, 41% T-34 i 7% M-47. Mehanizovane jedinice su opremane velikim serijama BVP-a M-80A, sto je omogucilo mehanizaciju roda, koja je bila nedovoljna. Pored ovoga nabavljani su i mnogi drugi tipovi tehnike, a uporedo je radjeno i na projektima modernizacije i modifikacije postojecih sredstava. Zahvaljujuci ovakvim okolnostima narasla je i ambicija vojnog vrha pa se pocetkom ovog perioda formira mehanizovani korpus i nesto kasnije mehanizovane divizije.

.....Sredinom 1980. formiraju se dva korpusa - prvi na teritoriji Vojvodine, drugi na prostoru Kosova i Metohije. U vojvodini je formiran 12.mehanizovani korpus (divizija?), koji je nastao preformiranjem 16.pesadijske divizije i od drugih jedinica. U njegovom sastavu nasle su se 36., 51. mehanizovana brigada, kao i 18.proleterska, 453.mtbr i 506.pesadijska R brigada. Stupanjem na snagu reorganizacionog plana Jedinstvo 1988. ovaj korpus postaje teritorijslni, bez epiteta mehanizovani. Godine 1985. formirana je 32.mehanizirana divizija, od koje je kasnije (plan Jedinstvo)nastao 32.Varazdinski korpus. Moze se reci da je ovo logican korak u daljem razvoju OMJ, jer je stvorena respektabilna formacija na veoma pogodnom pravcu za prodor neprijateljskih snaga.Vojni vrh je i dalje smatrao da je veca verovatnoca agresije od strane Varsavskog ugovora nego od NATO saveza. U smislu ove procene i namere da se agresija sto vise zadrzi u blizini granice osamdesetih su prvu liniju cinili 12.mehanizovani korpus u Vojvodini, 32.mehanizovana divizija u Zagorju, a zatim i jedinice na prostoru Slovenije, pre svega195.brigada u Mariboru. Drugu liniju je kasnije cinila Gardijska mehanizovana divizija (formirana kasnije) i brojni PO pukovi i brigade na kriticnim pravcima. Po ovoj koncepciji okopne brigade su imale zadatak protivudara u pogodnom trenutku.

.....U iste vreme nastao je i 52.korpus od operativne grupe sa tog prostora. Namena i svrha 52.korpusa na prostorima uzavrelog KiM, bila je drugacija. Od oklopnih jedinica jedino je 15.proleterska pesadijska brigada imala tenkove T-34, ali sa planom prerastanja ove brigade u mehanizovanu i prerastanjem 549.puka u brigadu. Smatra se da su iskustva iz upotrebe i formiranja ovog korpusa imala veliki uticaj na JNA i da su posluzila kao model za kasniji plan reorganizacije ''Jedinstvo".

.....Velika provera 52.korpusa je ubrzo usledila i to tokom trajanja albanskih nemira marta - aprila 1981., kojima su zahvaceni skoro svi gradovi na KiM. Redovna milicija i pored pojacanja, nije bila u stanju da kontrolise situaciju, pa je naredjena upotreba armije. Za pojacanje 52.korpusa po pitanju oklopnih snaga angazovane su 211.okbr iz Nisa i 243.okbr iz Skoplja, pri cemu su obe brigade pokazale visok stepen mobilnosti. Niska brigada je prvo uputila 1.okb, koji je uspeo da popuni vozila municijom za samo 2 sata i 15 minuta. Kolona je iz garnizona krenula u 18h i 15m, da bi dostigla Tursko Merdare kod Podujeva vec oko 22.00 casova, ostvarivsi tempo napredovanja od 28km/h. Brigada je rasporedjena oko Podujeva da bi kroz nekoliko dana, nakon prividno umirenih nereda, prikupljena u selu Obrandza. U ovom mestu je organizovan logorski smestaj, a na ovom zadatku 211.okbr je angazovana narednih 6 meseci, pre svega za kontrolu teritorije i ceste demonstracije sile, za sta su OMJ vrlo pogodne. U oktobru brigada se vlastitim hodom vratila u maticni garnizon.

.....Iznenadna eskalacija nemira, koja je lako mogla preci u konflikt sirih razmera navela je vojni vrh da ojaca i reorganizuje 52.korpus kao i 21. i 37. diviziju, koje su gravitirale prema KiM. Iz garnizona u Sloveniji i Hrvatskoj prebacene su kompletne cete i bataljoni po planu "Ostrelj"koji je bio uput za ojacanje 52.k Po pitanju oklopa glavne promene bile su da je 15. pesadijska prerasla u motorizovanu, pri cemu dobija jos jedan okb, koji je nastao izuzimanjem trecih tenkovskih ceta iz 13.proleterske brigade iz Ilirske Bistrice. Prizrenski 549.pesadijski puk dobija oklopni bataljon formiran od trecih ceta 14.okp. Pecka 125.brdska brigada dobija bataljon tenkova, pri cemu su iste obezbedile 253.pbr iz Vipave i 25.pbr iz Pule. Mnogo vece promene su zahvatile pesadijske jedinice, kako na KiM, tako i u neposrednom okruzenju.

.....I na drugim pravcima, koji su smatrani kriticnim, u tom periodu dolazi do ukrupnjavanja jedinica. Tako je formirana 12.motorizovana divizija, sa sedistem u Osijeku, od 12.mehanizovane brigade - Osijek, 158.mesovitog PO puka - Djakovo (ulaskom u div. postaje brigada) i 327.pesadijskog puka - Derventa (prerasta u mot.brigadu)

.....Jedna od karakteristika perioda je postepeno ukidanje oklopnih pukova u sastavu divizija. To su bile jedinice sa ''uproscenom" strukturom od 2 oklopna bataljona bez pesadije, pa se u narednom vremenu spajaju oklopni i pesadijski pukovi cime nastaju brojne motorizovane brigade. Uobicajena formacija, uz manja odstupanja, bila je 2 oklopna i 2 pesadijska bataljona, ili 1 oklopni i 3 pesadijska, uz pratece jedinice podrske i logistike. U okviru III armije nastaju mnoge nove motorizovane jedinice. Spajanjem 212.pesadijskog puka (pp) i 41.oklopnog puka (okp) iz Prilepa, Nastaje 212.mtbr u Titovom Velesu, odnosno 87.mtbr u Kumanovu u ciji sastav je usao 42.okp sa 2 bataljona T-34. Oklopni bataljon 168.pbr je iz Stipa prebacen u Strumicu. I u ovom periodu dolazilo je do cestih pomeranja tehnike uslovljenih prijemom novih kolicina. U naoruzanje se uvode poslednje serije tenkova T-55: 1981. na ovaj tip tenka je prenaoruzana je 453.mtbr, a 1982. 329.okbr. iz Banja Luke. Sa ovim isporukama ukupni broj tenkova T-55 narasta na 1614. Ovo su verovatno poslednje nabavljene serije ovog tenka za JNA.

.....Sticu se uslovi i za konacno povlacenje tenkova M-47. Tokom 1981. oni su povuceni iz sastava 13.proleterke i 25.pesadijske brigade (zamenjeni sa T-55), zatim iz sastava 22.pesadijske divizije i 504.pesadijske brigade (zamenjeni sa T-34). Iako je jos sedamdesetih ovaj tip tenka proglasen zastarelim i neperspektivnim, proces povlacenja bio je neobicno dug i nije zavrsen do samog kraja JNA. Od povucenih tenkova M-47 (212 komada) i viska tenkova T-34 (48 komada) pocetkom 1982. formirano je pet samostalnih bataljona i deset samostalnih ceta za odbranu vaznih objekata i aerodroma sirom SFRJ. To su bile ratne jedinice, samo sa tehnikom, bez mirnodopskog jezgra, i bile su u nadleznosti najblize aktivne jedinice.

.....U ovom razdoblju u naoruzanje se uvode poslednje serije tenkova T-55, u zavrsnoj fazi je i pocetak proizvodnje tenka M-84, a serijska proizvodnja BVP-a M-80 je uhodana. Novom tehnikom su prenaoruzane mnoge jedinice. Prva Gardijska proleterska divizija postaje mehanizovana. Tokom 1984-85 i 32.pesadijska divizija postaje mehanizovana. U njenom sastavu su se nasle 140.mtbr (nastala iz 140.pp), 265.mbr (preformiranjem 265.okbr) i 32.mbr (iz 32.okp), sve ove jedinice bile su "A" klasifikacije. Nesto kasnije 140.mtbr. se pretpocinjava V armiji, a u sastav 32.md ulazi 31.mbr. Takodje 14.pesadijska divizija prerasta u motorizovanu, kao i 9. u Kninu. Nastavilo se i sa rasformiranjem divizijskih oklopnih pukova, koji su preformirani u bataljone i pridruzivani pesadijskim pukovima cime bi nastajale motorizovane brigade.

.....Na prostoru centalne i istocne Makedonije, odnosno Ovceg polja i poligona Krivolak od 25. avgusta do 11.oktobra izvedena je vezba "Jedinstvo 83" jedna od najvecih koje je izvela JNA. Bila je to poslednja velika vezba, prilikom koje je prikazan novi koncept upotrebe OMJ, gde je dominirala sprega tenkova i oklopnih transportera, uz snaznu artiljerijsku podrsku i sadejstvo avio i helikopterskih jedinica. Javnosti je prvi put prikazan tenk T-72M, BVP M-80, POLO M-83... Tenkovi su bili iz 1.gardijskog oklopnog puka iz Beograda. Tenkisti su prvo uvezbani na poligonu Manjaca, a zatim vozom je kompletan puk prebacen do stanice Sveti Nikola, da bi svojim hodom stigao do Ovceg polja. Borbena vozila pesadije poticala su iz 1. gardijskog mehanizovanog puka. Zbog nedostatka ljudstva po mirnodopskoj formaciji, morala su biti upucena pojacanja iz 211. i 243. oklopne brigade. Vatrena dejstva su izvodjena na poligonu Krivolak.

T-72M i BVP M-80A na vezbi 'Jedinstvo 83"

T-72M iz 1.gardijskog oklopnog puka i BVP M-80A 1.gardijskog mehanizovanog puka na vezbi ''Jedinstvo 83"

.....Sredinom osamdesetih kopneni deo JNA bio je sacinjen iz armija i njima podredjenih divizija, odnosno samostalnih pukova - brigada. Ustanovljeno je da je rec o glomaznoj strukturi, koja ne bi pruzila dovoljnu efikasnost upotrebe u eventualnom ratu.Narednih godina nakon intezivnog planiranja doslo se do korpusno - brigadnog modela i podele teritorije, u vojnom smislu, na 3 vojne i jednu vojno-pomorsku oblast. Plan nove organizacije, pod imenom ''Jedinstvo'' poceo je sa primenom od 1987.god.

PVO sredstva u oklopnim jedinicama 1980.g.
	mesoviti art.-rak. divizioni PVO
u 5 okbr.	2b sa 12 ZSU 57/2	1b sa 6 Strela 1M
u 3 okbr.	2b sa 12 M-53/59	1b sa 6 Strela 1M
u 3 mbr.	2b sa 12 ZSU 57/2	1b sa 6 Strela 1M
u 1 mbr.	2b sa 12 M-53/59	1b sa 6 Strela 1M
u 6 okp	1b sa 6 M-53/59
u 3 okp	1b sa 6 ZSU 57/2
u 2okp		1b sa 6 Strela 1M
skupa u 82 okb i mb		1 odeljenje sa 3 lansera Strele2M

Pocetkom osamdesetih mehanizacija kopnene vojske je imala prioritet. Planirani raspored OT / BVP u jedinicama JNA, na osnovu desetogodisnjeg plana. Mehanizovane brigade su smanjena za po 20 tenkova ukidanjem tc u mb, sto je trebalo biti nadoknadjeno uvodjenjem BVP M-80 u upotrebu.

Tip jedinice	Broj OT / BVP	Svega:
4 mehanizovane br.	4 x 82	328
8 oklopnih brigada	8 x 61	488
1.Gard. pesad. div.	1 x 81	81
24 izvidjacka voda u OMJ	24 x 3	72
inzinjer. jedinice OMJ	120	120
12 meh. bata. pri pesad. jedinicama	12 x ?	389
Nastavni bat. i skole	40	40
Svega:		1518

Oklopne jedinice JNA

Od saveznistva do izolacije (1945-1948god.)
Sa osloncem na zapadnu vojnu pomoc (1950-1957)
Novi pocetak, stari saveznik (1961-1980)
Zenit opremanja OMJ (1980-1987)
Plan Jedinstvo (1987-1991)
Rat

Pocetna strana