 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Raketni Sistem PVO 9K35M Strela 10M |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| .....Razvoj PVO sistema "Strela 10" započet je nakon odluke CK KPSS(Cent. komitet kom. partije SSSR-a) 24.jula 1969. Konstrukcija i razvoj povereni su konstruktorskim biroima KBMT i Geofizika, ali su učestvovali i mnogi drugi instituti i organizacije tadašnjeg SSSR-a. Zahtevane su takve karakteristike da budući sistem može dejstvovati po ciljevima u vazduhu koji lete brzinom do 415m/s u rasponu visina od 25m do 3000-3500m, i u rasponu daljina od 800 do 5.000m. Tražena je i verovatnoća uništenja cilja od 0,5-0,6 po ispaljenoj raketi.Takođe zahtevano je da sistem Strela 10 može autonomno dejstvovati, ali i da može biti integrisan i u komandno - radarski sistem viših jedinica. U periodu januar 1973. -maj 1974. na donguzskom poligonu vršeno je ispitivanje sistema (kompleksa) Strela 10 u sastavu lansirno vozilo 9A35 (ili 9A34) i rakete 9M37, što je zajedno činilo sistem 9K35 (vozilo je sa pasivnim radio pelengatorom) ili 9K34 (vozilo bez r.pelengatora). Nadležna komisija nije bila zadovoljna, jer sistem nije u potpunosti ostvario tražene karakteristike: Nije ostvarena tražena verovatnoća uništenja cilja, nije se moglo dejstvovati tokom plovljenja, mnogi elementi nisu imali dovoljnu pouzdanost. Komisija je predložila usvajanje sistema u naoružanje uz uslov da se otklone uočeni nedostaci. Nakon dorade PVO sistem 9K35 (9K34) - Strela 10SV, odlukom državnog vrha, 16.marta 1976. usvojen je u naoružanje. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
  |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| .....Lansirno vozilo 9A35 ili 9A34 je bilo provereni oklopni višenamenski transporter MT-LB. Jedno vozilo (9A35) od četiri u bateriji imalo je pasivni radio pelengator, a tri bez ovog uređaja (9A34). Po mnogim karakteristikama Strela 10 je bila slična starijem sistemu Strela 1, koji je montiran na oklopne automobile BRDM-2, ali je novi sistem nesporno bio mnogo većih borbenih mogućnosti. Sa novog sistema bilo je moguća i upotreba raketa 9M31M, od sistema Strela 1M. Ukupni borbeni komplet je 8 raketa, četiri na lenseru i isto toliko unutar vozila. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| .....Primerci iz serijske proizvodnje dodeljivani su tenkovskim ili moto - streljačkim pukovima, gde su ulazili u sastav mešovitih baterija PVO. Vod Strela 10 (1 vozilo 9A35, tri vozila 9A34 i kom. vozilo BTR-60PU) i vod sistema 2S6 Tunguska su činili jednu takvu mešovitu bateriju. Nastavljen je dalji razvoj sistema , pa se već 1977. pojavljuje poboljšanani model , sa usavršenim raketama 9M37M, što je ovaj sistem učinilo efikasnijim u uslovima intezivnog ometanja (pre svega glava rakete je selektivnija na IC mamce). Ovako unapređen sistem je intezivno ispitivan u periodu januar - maj 1978. na donguzskom poligonu, da bi zatim pod imenom Strela 10M (9K35M) 1979. usvojen u naoružanje. Nastavljen je dalji razvoj, gde je u narednom periodu fokus bio na integraciji i automatizaciji Strele 10M u okviru pukovskog sistema PVO, pre svega kroz uvezivanje sa komadnim punktom načelnika PVO puka - PPRU-1 (Овод-M-СВ). Vozila su dobila i dodatni radio uređaj R-123, a na bokovima specijalne plovke za uvećanje amfibijskih mogućnosti. Ovako poboljšan sistem testiran je tokom jula - oktobra 1980, da bi naredne 1981. usvojen u naoružanje kao Strela 10M2 (9K35M2). Ovim usavršavanjem znatno je povećana borbena efikasnost. Zona otkrivanja cilja je sa 6,8 pomerena na 8,4km, a zahvaljujući mnogo bržem prenosu informacija o cilju sa višeg komandnog mesta znatno je povećana verovatnoća uništenja cilja u dolazećem kursu sa 0,1-0,2 (Strela 10M) na 0,3-0,6. U narednim godinama dalji razvoj je usmeren na pomeranje granica zone uništenja cilja i veću otpornost na ometanje i to kroz modifikaciju lansera i rakete. U periodu februar - decembar 1986. na donguzskom poligonu vršeno je ispitivanje Strele 10M3 (9K35M3), pa je 1989. nakon dorade nove rakete 9M333 sistem usvojen u naoružanje. Vozila 9A35M3 su dobila novi optički, dvokanalni vizir, a usavršen je i lansirni sistem na vozilu. Nova raketa je imala veću bojnu glavu 5kg naspram 3kg kod starijih verzija, a nova glava za samonavođenje pored infra crvenog i fotokontrasnog kanala (režima), imala i treći kanal za zaštitu od smetnji. U suštini radilo se o znatno modifikovanoj raketi 9M37M, koja sada nosi oznaku 9M33M, iako nešto veće dužine (2,23m) mogla je biti lansirana sa bilo koje starije verzije Strele 10. Poslednja ozbiljnija modifikacija je Strela-10M3K, ugrađena na oklopni automobil BTR-60 i prikazana je 2007. na moskovskom MAKS-u. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
  |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| .....Serijska proizvodnja svih verzija Strele 10 obavljana je Saratovskom mašinskom zavodu ( ), a raketa u Kovromskom mašinskom zavodu. Većina članica Varšavskog ugovora imala je u svome naoružanju ovaj sistem, kao i mnoge azijske i afričke zemlje. Samim tim Strela 10 je uzela učešća u brojnim lokalnim sukobima. Poznato je obaranje Miraža F1AZ i pogibija majora Edvarda Ričarda, južnoafričkog vazduplovstva, iznad južne Angole 20 februara 1988. Prilikom operacije Pustinjska oluja, zabeleženo je više pogodaka ovim sistemom, nakon čega je većina aviona srušena ili otpisana zbog nerentabilnosti popravke. Tokom osamdesetih, nakon intezivnog testiranja, na kome su prisustvovali i sovjetski predstavnici, JNA je za svoje potrebe kupila 18 (moguće samo 10) Strela-10M. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| .....Nakon prijema u JNA prvi primerci su upućeni u Školski centar PVO u Zadru. Jedno vozilo je ostalo u Hrvatskoj (kasnije je razvijen STRELA-10CRO, na OT na osnovu kamiona TAM150), tri u VRS i najverovatnije šest vozila - lansera u Jugoslaviji, odnosno kasnije u Srbiji. Tokom devedesetih ova vozila bila su u sastavu 453.mehanizovane brigade iz Sremske Mitrovice. Tokom NATO agresije 1999. dejstvovano je sa ovim sistemom. U današnje vreme ovaj sistem je u sastavu Prve. brigade kopnene vojske, 14.artiljerijsko - raketni divizion ukupno 6 lansera (4 su model 9A34M i 2 9A35M). Sredinom osamdesetih pokrenut je i zadatak osvajanja licencne proizvodnje Strela-10M, tako što bi lansirni uređaj i prateći sistemi i uređaji bili ugrađivani na modifikovani domaći transporter BVP M-80A. Radno ime projekta biloje Sava, odnosno Strela 10M2J. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Preuzeto sa: http://aircraft-planet.com/index.php/nggallery/page/1?p=3794/
Sa vežbe //Strela 10M snimljena dok je bila u sastavu Specijalnog korpusa
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| .....Borbeno vozilo pešasije M-80A je pored osnovne namene poslužilo je i kao osnova za mnoge druge specijalizovane nadgradnje poput oklopnog minopolagača, komandnog vozila, lovca tenkova, PA vozilo, sanitetsko... Jedan od ambicionijih projekata bio je i sistem PVO Sava. Projekat je realozovan u periodu 1984 - 1991. i zasnivao se na ugradnji lansirnog sistema, raketa i uređaja od Strele 10M (9K35M) na BVP M-80A. Za potrebe ugradnje oklopno telo je produženo i modifikovano na prednjem delu. Nešto veći unutrašnji prostor omogućio je veći borbeni komplet od 10 raketa, naspram 8 kod originalnog sovjetskog sistema. Posebno je isticana raketa za ovaj sistem sa specijalnom bojevom glavom sa čeličnim elementima. Fragmentacija bojeve glave je urađena tako da se parčadno dejstvo usmerava u uskom snopu koji se radijalno širi oko ose rakete, sa proračunom ,da će na cilj doći dovoljna količina šrapnela za njegovo uništenje. Projekat, jedan od najskupljih u drugoj polovini osamdesetih, je dovršen i serijsku proizvodnju je najverovatnije omeo građanski rat. Ukupno su izrađena tri vozila, jedno je ostalo u VRS, jedno u Jugoslaviji (Srbiji) i jedno u Hrvatskoj. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Naša Strela10 (levo) i sovjetska (desno) |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
  |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Primerak koji je ostao u Hrvatskoj (levo) i primerak iz sastava VRS (desno) |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Sistem PVO Sava je bio jedan od najskupljih projekata JNA
U vojnoj štampi devedesetih je objavljena ilustracija načina dejstva rakete za sistem Sava |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zahvaljujemo se generalštabnom pukovniku u penziji Ljubomiru Saviću za stručnu pomoć i konsultaciju tokom pisanja ovog teksta! | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
U izradi ove strane korišćene su informacije iz /sa:
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
