|
|
|
Proboj iz kasarne "Stjepan Milanšić -Šiljo"
|
|
| .....Četvrtog novembra 1991. oko 7.30 iz blokirane kasarne "Stjepan Milanšić -Šiljo", smeštene u karlovačkom prigradskom naselju Logorište, započeo je iznenadan proboj tenkovske jedinice. Sami proboj kao deo šire operacije je bio uspešan, oklopna kolona je probila prve linije iznenađene odbrane, ali je akcija izvlačenja ljudi i tehnike sa tog prostora potrajala još par dana du relativno uspešnog okončanja. Bez obzira na brojne nedoumice oko ove operacije, naročito na hrvatskoj strani, možemo reći da je ovo bila jedna od malobrojnih akcija gde je pravilnim korišćenjem osnovnih atributa OMJ - pokretljivosti i vatene moći postignut osnovni cilj operacije. |
| .....Karlovac je tokom mirnodopskog perioda možda bio "najvojničkiji" grad u SFRJ. U njemu su bili delovi Komande 5.Vojne oblasti, i njoj direktno podčinjena 580.artiljerijska brigada, Inžinjerijski školski centar JNA i brojne jedinice 13.Riječkog i 10.Zagrebačkog korpusa. Navedene jedinice su bile razmeštene u 4 kasarne i u brojnim manjim objektima. U kasarni "Stjepan Milanšić -Šiljo" u naselju Logorište nalazila se oprema i tehnika 8.proleterske motorizovane brigade, 471.mešovite protivoklopne brigade, oklopni bataljoni 8. i 236.motorizovane brigade (glavnina u Gospiću), manji delovi 580. artiljerijske brigade, kao i oko 200 tona hrane i goriva iz zaduženja 944.pozadinske baze. U periodu od leta 1990. do marta 1991. na toj lokaciji bio je i mehanizovani bataljon 4.oklopne brigade iz Jastrebarskog, koji je zatim angažovan u Lici. Međutim kako su to bile uglavnom jedinice R klasifikacije u kasarni je bio veoma mali broj vojnika tek dovoljan za osnovno obezbeđenje objekata i tehnike. Nakon odlaska mehanizovanog bataljona u kasarni ostaje samo 40 ljudi!. Oklopni bataljon. 236. motorizovane brigade je imao samo jednog oficira. Malobrojni sastav brinuo je o 63 tenka T-34 i T-55, oko 12 BOV-a, 150 vojnih vozila i ogromnoj količini artiljerijskog i pešadijskog naoružanja i municije. |
| .....Objekti kasarne su zbog okolnog okruženja bili jako nepogodni za dugotrajnu odbranu. Severno od same kasarne pruža se naselje Logorište, kojim vodi pravac prema Karlovcu i mostu na reci Korani. Pomenuta reka teče severoistočno i istočno u odnosu na kasarnu, a naselje Turanj sa druge strane reke je pružalo odlične uslove za osmatranje i dejstvo po branjenim objektima. Južno u neposrednoj blizini je naselje Beljajke Poljice kojim je vodio jedan od mogućih pravaca za izvlačenje, a zapadno kasarnu je nadvisivala uzvisina Vinica sa koje je bilo relativno lako dejstvovati po prilaznim putevima. Većina mogućih evakuacionih pravaca protezali su se preko brežuljkastog zemljišta, uskih puteva ili kroz naseljene zone, što je znatno kanalisalo pravce kretanja i manevar tenkova.Tokom leta 1991. u skladu sa razvojem jugoslovenske krize preduzete su brojne mere za odbranu objekta, postavljena su minska polja i izgrađeni zakloni, uz sistematsko pojačanje ljudstva. |
.....Krizni štab opštine je 21.avgusta 1991. naredio pripreme za blokadu objekata JNA u gradu, mada su tenzije i incidentna atmosfera već vladali duže vreme. Delimična blokada je prerasla u opštu 12.septembra, kada je to učinjeno i na celoj teritoriji Hrvatske nakon naredbe vrhovnih vlasti. Gde je situacija dozvoljavala izvršeni su i napadi pa su brojne kasarne JNA do kraja meseca osvojene ili su se predale. U međuvremenu posada kasarne je ojačana uglavnom dobrovoljcima, pripadnicima srpskih teritorijalnih jedinica sa Korduna. Procene su govorile o oko 130 vojnika u drugoj polovini septembra. Osnovna jedinica koja je vršila blokadu kasarne u Logorištu bila je 110.brigada hrvatske vojske, koja je osnovana naredbom od 27.juna 1991. U početnom periodu ova jedinica je mahom imala lako oružje, a nakon pada prvih kasarni u sastav prima i težu tehniku, između ostaloga i jedan tenk T-55. U trenutku početka sukoba još uvek nije bila formacijski popunjena i sa slabom organizacijom. |
Samohodna oruđa M36 i M36B oštećena u požaru u napuštenoj kasarni
|
| .....U Logorištu do eskalacije sukoba dolazi 19 septembra, a dva dana kasnije na Koranskom mostu je masakrirana grupa od 17 vojnika . Istog dana u naselju pored kasarne je izgubljen tenk T-34 u do sada nedovoljno jasnim okolnostima. Zadatak deblokiranja karlovačkih kasarni dobija OG-1 (Operativna grupa) JNA čije su jedinice bile na prostoru Banije i Korduna. U periodu od 4 do 8 oktobra ova grupacija JNA izbija na desnu obalu Kupe i delimično Korane, te prelazi u odbranu. Za izvlačenje jedinica iz Logorišta nužno je bilo kontrolisati u potpunosti desnu obalu Korane naročito naselje Turanj iz koga je dejstvovano po kasarni. Osnovna jedinica OG-1 169.motorizovana brigada iz Loznice je dezorganizovana i pred raspadom, a odredi TO odbrane nedovoljni za produžetak napada. U međuvremenu neke od kasarni u gradu su osvojene. Za nastavak operacije Iz Zaječara je upućena znatno pouzdanija 9.motorizovana brigada, koja na prostor Korduna dolazi 15.oktobra . Osnoni zadatak je da uz pomoć odreda TO iz Vojnića deblokirati kasarnu u Logorištu. Za uspešno izvlačenje trebalo je ojačati sastav u kasarni pre svega sa tenkistima i vozačima motornih vozila. U periodu od 22. oktobra do 4. novembra u kasarnu je na različite načine uspešno ubačeno oko 450 pripadnika 9.motorizovane brigade i teritorijalne odbrane Vojnić. Iako blokada hrvatskih snaga nije bila hermetična, svaki pokret prema i unutar kasarne je bio jako rizičan. Prilikom ulaska u krug kasarne 3. novembra poginulo je pet lica i jedno teže ranjeno usled ulaska u minsko polje i verovatno od dejstva protivničke vatre. Pored svega do početka proboja situacija, po pitanju raspoloživog ljudstva je znatno poboljšana. Smatra se da je u trenutku proboja u kasarni bilo 685 ljudi. |
| .....U međuvremenu sredinom oktobra formira se 4.Operativna zona Karlovac i dve nove brigade 129. u Karlovcu i 137. u Dugoj Resi. Novim brigadama su dodeljene zone odgovornosti, a opkoljena kasarna u Logorištu ostaje u zoni 110. brigade, s tim da je treći bataljon ove brigade u dogledno vreme trebao ući u sastav novoformirane 137. brigade. Prvi bataljon 110. brigade sa ojačanjima je imao položaje na brdu zapadno od kasarne oko crkve Sv. Doroteja, a raspored je dalje išao prema mostovima na Korani te su na taj način blokirali pokret jedinica JNA prem Karlovcu i Turnju, najkraćem putu za izvlačenje. Drugi bataljon je izvodio aktivnu odbranu Turnja, ujedno je zatvarao obruč sa severo - istočne strane. Treći bataljon je imao najveću zonu odgovornosti zatvarajući Logorište sa južne i jugozapadne strane, sa posebnim zadatkom da zaustavi eventualni prodor prema Dugoj resi. U tu svrhu PO grupa brigade i jedan tenk bili su u zoni ovog bataljona, a pravac Belajske Poljice - Duga resa je zaprečen i miniran. Sa ulogom ojačanja na širem prostoru oko Generalskog Stola i Leskovca nalazila se četa samohodnih oruđa M18 upućenih iz Operativne zone Zagreb. Novoformirana 137. brigada nije dobila zadatke po pitanje blokade jedinica iz Logorišta i celi njen borbeni poredak bio je orijentisan južno i jugoistočno sa ciljem odbrane šire karlovačke regije i opštine Duga Resa, što se u daljim događajima pokazalo kao veliki propust. Sticajem okolnosti sa ovih prostora neposredno pred proboj povučeni su delovi 3.bataljona 2.ZNG brigade i sastav specijalne policijske jedinice "Trn", tako da je silina prvog udara pala na treći bataljon 110.brigade hrvatske vojske. |
| .....Istovremeno vršene su pripreme za proboj opkoljenih snaga. Od raspoložive tehnike formirana su dva samostalna tenkovska bataljona i minobacački odred. Uz artiljerijsku podršku jedinica OG-1 planiran je demonstrativni napad glavnim snagama severno od kasarne sa ciljem osvajanja delova naselja Mala i Velika Švarča i sa ciljem stavljanja pod kontrolu mostova na Mrežnici i Korani. Pomoćnim snagama trebalo je izvršiti prodor od oko 10km pravcem B. Poljice - Belaj - Barilović. Po ovladavanju selom Barilović trebalo je tim pravcem izvršiti izvlačenje iz kasarne. Jedinice OG-1 bi u isto vreme vršile pritisak prema Turnju uz aktivnu podršku jedinica u proboju. |
U kasarni u Logorištu bio je veliki broj najstarijih tenkova T-34, koji su isporučeni pre 1948.
|
| .....Proboj je započeo nakon snažne artiljerijske pripreme iz rejona slunjskih brda i iz same kasarne oko 07.30h 4. novembra. Brzim prodorom od oko 10-16 tenkova praćenih pešadijom lako je ovladano obližnjim Belajskim Poljicama čime je odbačen 3. bataljon 110.brigade i stvorena osnovica za prodor u pozadinu odbrane 137. brigade. Istovremeno je izveden napad uz tenkovsku podršku na položaje oko crkve SV. Doroteje čijim bi ovladavanjem bio olakšan izlazak iz kasarne. Nakon ovladavanja B. Poljicama izvršen je brzi prodor preko Belaja i Podvožića do Gornjeg Velemerića gde je kolona JNA zaustavljena i gde je izgubljeno ili izbačeno iz stroja dva tenka. Ne pokušavajući dalji prodor oklopna kolona je promenila težišta napada i napala zaobilaznim pravcem Belaj - Banjsko Selo - Barilovački Leskovac gde je zaustavljena bez gubitaka. U međuvremenu teške borbe su vođene oko groblja i crkve Svete Doroteje i na padinama Vinice. Izgubljena su 2 ili 3 tenka i kamion TAM 110 kada je kolona zaustavljena dejstvom PO raketa M-79 "Osa" i napadom hrvatskog tenka T-55. Zarad osiguranja boka kolone koja je napadala prema Bariloviću izveden je napad prema Belajskoj Vinici ali je odbijen snažnom vatrom sa padina Vinice pri čemu je po podacima hrvatske strane uništen jedan tenk. U tom rasporedu je završen taj dan, a tokom noći. 5. novembra je vršeno pregrupisavanje 137. brigade sa ciljem da izoluje oklopne snage koje su prodrle južno od kasarne. Teret borbi sa jedinicama u proboju morala je preuzeti 137.brigada, dok je 110. vodila borbe za Turanj, iz koga se 3.novembra svojevoljno povukao i raspao drugi bataljon te brigade, te su snage oko Logorišta delom prebačene da popune prazninu i stabilizuju linije. |
| .....Kako je tokom noći ojačana odbrana prema Bariloviću, te kako su preduzete mere bile poznate nadležnim starešinama JNA, doneta je odluka da izvlačenje obavi preko mosta u Malićima, i to pravcem Belajske Poljice - Ladvenjak - Donji Velemerić i Carevo - Mejaško selo - Donji Velemerić. Nešto iza podneva deo napadnih snaga JNA je odbacio delove trećeg bataljona 2.ZNG brigade na pravcu Bansko Selo - Leskovac i zatim nastupao do Carevog sela gde ja zaustavljen. U zonu borbe uveden je i jedan bataljon 7. brigade i Sportska četa iz Zagreba, ali zbog slabe pripreme i uvođenje u borbu iz pokreta ove jedinice su imale malu borbenu vrednost i uticaj na tok borbi. Sredinom dana naređena je evakuacija svih snaga iz kasarne. O tome je u izveštaju kasnije pisao potpukovnik Bora Ercegovac komandant 8.proleterske motorizovane brigade "U 14,00 č. dato nam je naređenje da se u roku sat vremena pripremi što može i krene u proboj. […] U tih sat vremena na kasarnu je palo oko 120 projektila (najviše od MB i Zolja). Vozača je u kasarni bilo samo oko 40 tako da smo volan u ruke dali i onim vojnicima koji do tada nisu nikad vozili vojno m/v, a sve u cilju da se što više opreme ukrca i što više vozila pokrene. Iako je rukovodilac vježbe insistirao nakon tih sat vremena da se krene, mi smo nastavljali sa ukrcavanjem vozila još trideset minuta celo vreme tučeni vatrom ustaša. […] Uz izuzetno jaku vatru po kasarni, pristupili smo ukrcavanju opreme u m/v. Tačno u 15,30 č, počeli smo sa probojom na pravcu kasarna – B. Poljice – Ladvenjak. U toku proboja uz zaštitu naših snaga, neprijatelj je dejstvovao po koloni. Junačku borbu vodile su naše tenkovske jedinice. Padom mraka, kolona koja se probijala izbila je čelom u selo Selišće gde smo i zanoćili u gotovosti za odbranu" |
Napušten (oštećen?) tenk T-55 tokom borbi 4-5.novembra 1991.
|
| .....U toku dana po kasnijim i ne potpuno proverenim podacima jedan tenk je oštećen na izlazu iz B. Poljica, jedan je uništen na putu Ladvenjak - Selišće i jedan T-34 je upao u Koranu pre Ladvenjaka. Krajem dana postignut je sporazum o prekidu vatre pa je noć 5-6. novembra protekla relativno mirno, a 137.brigada je izvlačila vojnike i civile iz okruženja. Oko 9h ujutru 6. novembra tenkovi izbijaju do sela Malić gde je pored postojećeg mosta položen i pontonski most. Oko 11h. začelje kolone je prešlo most tako da nakon toga na levoj obali Korane nije bilo jedinica JNA. Evakuisane jedinice upućene su u Vojnić. Ukupno su izvučena iz blokade 32 tenka (21 T-55, 9 T-34, 1 TZI i 1 TNM), 1 BTR-50, 9 BOV i oko 50 motornih vozila. U teško oštećenoj, sada praznoj kasarni su mnogi objekti goreli i sada je bila pod vatrom jedinica JNA, što je ometalo pokušaje izvlačenja preostale tehnike i ostalog. U kasarni je ostalo desetak oštećenih tenkova T-34, nekoliko samohodnih oruđa, brojna motorna vozila i artiljerijska oruđa. U samom proboju u zavisnosti od podataka poginulo je 11 pripadnika JNA i 33 je ranjeno, a uništeno je 8 - 10 tenkova. Hrvatska vojska je takođe imala velike gubitke od 27 (22) poginula vojnika i još više ranjenih, a u borbenoj zoni stradalo je 14 civila. |
| .....Ukupno gledano za obe strane (ne)uspeh je bio polovičan. JNA je u složenom okruženju evakuisala ljudstvo i deo tehnike iz okružene kasarne, ali je značajan deo sredstava ostao. Hrvatska vojska nije ispunila osnovni cilj da osvoji kompletnu kasarnu odnosno da spreči evakuaciju i uništi snage koje su prodrle, ali je na kraju ipak došla do vrednog plena, te oslobodila snage koje su vršile blokadu za neke druge zadatke. Sa stručne strane svakako treba istaći da je uspešnim manevrisanjem tenkovske jedinice i brzim promenama težišta napada stvoreni uslovi za izvlačenje ljudi i sredstava iz objekata koji su bili nepogodni za dugotrajnu odbranu i sa terena koje je znatno ograničavao upotrebu OMJ. |
Snimak iz razorene kasarne
|
Mapa sa ucrtanim pravcima izvlačenja i oštećenim / uništenim oklopnim vozilima. Mapu možete zumirati, pomerati ili klikom na ikonice dobiti dodatne informacije i fotografije |
|
U izradi ove strane korišćene su informacije i fotografije iz / sa:
|
|
|
